NGÀY THẾ GIỚI VÌ TRẺ SINH NON 17-11

Ngày 17 tháng 11 hàng năm được Tổ chức phi lợi nhuận European Foundation for the Care of Newborn Infants (EFCNI) và các tổ chức cha mẹ Châu Âu lựa chọn là Ngày Thế giới vì trẻ sinh non nhằm nâng cao nhận thức và kêu gọi hành động toàn cầu đối với vấn đề sinh non. Đến nay, hơn 100 quốc gia, trong đó có Việt Nam đã tham gia hưởng ứng với nhiều hoạt động, sự kiện và cam kết hành động để cải thiện công tác hỗ trợ trẻ sinh non và gia đình của trẻ. 

Năm 2025, Đại hội đồng Y tế Thế giới đã chính thức đưa Ngày Thế giới vì trẻ sinh non vào lịch hoạt động của Tổ chức Y tế Thế giới với lời kêu gọi toàn cầu “Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng cho trẻ sinh non”. Thông điệp này nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về phòng ngừa nguy cơ sinh non từ những nguyên nhân có thể phòng tránh được, đồng thời đẩy mạnh sự chăm sóc hỗ trợ y tế, xã hội để trẻ sinh non được sống khỏe mạnh và phát triển toàn diện.

Về màu sắc nhận diện: Sử dụng màu tím là màu sắc nhận diện chính thức, màu tím tượng trưng cho sự nhạy cảm và sự kiên cường của các trẻ sinh non và gia đình của trẻ.

Hình ảnh nhận diện: Hình ảnh 10 đôi tất, trong đó có 1 đôi nhỏ hơn tượng trưng cho trẻ sinh non. Với ý nghĩa: Cứ 10 trẻ sinh ra thì có 1 trẻ sinh non, biểu tượng này được dùng rộng rãi trong Ngày Trẻ sinh non Thế giới (17/11) để nâng cao nhận thức và kêu gọi quan tâm, chăm sóc trẻ sinh non trên toàn cầu.

1. Sinh non là gì?

Sinh non được định nghĩa là tình trạng chuyển dạ sinh trước khi tuổi thai được 37 tuần.Tỉ lệ trẻ sinh non tháng trên toàn cầu chiếm khoảng 10%. Tử vong và các biến chứng của nó chiếm 16% tỉ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi và chiếm 35% các nguyên nhân gây tử vong ở trẻ sơ sinh.

2. Sinh non gây ảnh hưởng như thế nào đến trẻ?

– Rối loạn hô hấp: trẻ sinh non thường có phổi chưa hoàn thiện cũng như các cơ quan vận chuyển oxy kém phát triển khiến trẻ rất dễ bị suy hô hấp.

– Vấn đề về thân nhiệt và nhiễm trùng: trẻ sinh non khó giữ ấm, dễ bị hạ thân nhiệt.

– Dễ nhiễm trùng: trẻ sinh non sẽ có hệ thống miễn dịch kém phát triển khiến bé không có khả năng tự bảo vệ trước các mối đe dọa từ bên ngoài. Các bệnh cấp tính càng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng như nhiễm trùng huyết và viêm phổi, gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tổng thể.

– Rối loạn tiêu hóa: ruột non chưa phát triển đầy đủ, dễ bị chướng bụng, xuất huyết tiêu hóa. Trong đó viêm ruột hoại tử là biến chứng nguy hiểm.

– Nguy cơ tử vong: đối với những trẻ sinh ra trước mốc 28 tuần, khả năng tử vong là rất cao.

– Rối loạn chuyển hóa và vàng da: trẻ dễ bị hạ đường huyết, hạ caxi máu, vàng da kéo dài.

– Chậm phát triển, suy dinh dưỡng: trẻ tăng trưởng chậm, nhẹ cân, thiếu máu.

– Ảnh hưởng sự phát triển thể chất và tinh thần: trẻ sinh non sẽ chịu những tác động tiềm ẩn hoặc nghiêm trọng đến hệ thần kinh, gây ảnh hưởng đến sự phát triển lẫn sức khỏe trong tương lai của bé, nguy cơ về dị tật bẩm sinh như khiếm thị hoặc khiếm thính, cơ quan sinh dục chưa hoàn thiện.

3. Các biện pháp dự phòng – Làm sao phòng ngừa sinh non? 

– Sinh non không thể phòng tránh hoàn toàn, nhưng chúng ta có thể giảm đáng kể nguy cơ bằng cách đầu tư vào sức khỏe của người mẹ, nâng cao chất lượng chăm sóc thai kỳ và trao quyền cho gia đình cùng đồng hành trong chăm sóc trẻ.

– Khi hệ thống y tế và mỗi bà mẹ phối hợp chặt chẽ, chúng ta không chỉ giúp những đứa trẻ được sinh ra đúng thời điểm, mà còn bảo vệ tương lai của hàng triệu em bé.

– Dưới đây là những việc cha mẹ và cộng đồng có thể cùng thực hiện – bắt đầu   bằng việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ và chủ động trước, trong khi mang thai.

• Trước khi mang thai – Chuẩn bị cho hành trình làm mẹ khỏe mạnh

– Khám sức khỏe tiền hôn nhân hoặc tiền thai: giúp phát hiện và điều trị sớm các bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, nhiễm trùng – những yếu tố có thể dẫn đến sinh non.

– Tiêm phòng đầy đủ các bệnh nguy hiểm trước khi mang thai (như Rubella, viêm gan B, uốn ván…) để bảo vệ mẹ và thai nhi.

– Duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn – một cơ thể khỏe mạnh là nền tảng của thai kỳ an toàn.

– Nói không với thuốc lá, rượu bia và các chất kích thích.

– Chủ động lên kế hoạch mang thai – không sinh con quá sớm (tuổi vị thành niên) hoặc quá dày giữa hai lần mang thai.

• Trong thời gian mang thai – Mỗi lần khám thai là một bước bảo vệ con

– Khám thai sớm và định kỳ đúng lịch để theo dõi sự phát triển của thai, phát hiện sớm đa thai, tiền sản giật hoặc các biến chứng khác.

– Ăn uống đầy đủ dưỡng chất, đặc biệt là sắt, canxi, acid folic và protein; uống đủ nước mỗi ngày.

– Nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc và tránh căng thẳng. Tinh thần an yên giúp thai kỳ ổn định.

– Tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế nếu có nguy cơ sinh non – như nằm nghỉ, dùng thuốc hỗ trợ hoặc nhập viện theo dõi.

– Giữ mối liên hệ thường xuyên với cán bộ y tế – đừng ngại hỏi khi có bất kỳ thay đổi bất thường nào (đau bụng, ra máu, rỉ ối…).

4. Theo dõi, chăm sóc trẻ sinh non thế nào?

4.1. Theo dõi tăng trưởng và phát triển toàn diện

– Trẻ sinh non cần được theo dõi định kỳ về chiều cao, cân nặng, vòng đầu để đánh giá sự phát triển thể chất.

– Đánh giá phát triển thần kinh, vận động, ngôn ngữ và hành vi theo từng giai đoạn tuổi hiệu chỉnh.

4.2. Dinh dưỡng và bổ sung vi chất

– Trẻ bú mẹ cần được bổ sung sắt nguyên tố 2–4 mg/kg/ngày từ 1 tháng tuổi đến 12 tháng tuổi để phòng thiếu máu.

– Có thể cần bổ sung vitamin D, canxi và các vi chất khác tùy theo tình trạng dinh dưỡng và hướng dẫn của bác sĩ.

4.3. Khám chuyên khoa định kỳ 

– Khám mắt để phát hiện sớm bệnh lý võng mạc do sinh non (ROP).

– Khám tai – thính lực để phát hiện sớm các vấn đề về nghe.

– Khám hô hấp và tim mạch nếu trẻ có tiền sử bệnh lý liên quan.

4.4. Tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch

– Trẻ sinh non cần được tiêm chủng theo lịch tiêm chủng quốc gia, có thể điều chỉnh theo tuổi hiệu chỉnh.

– Một số vắc xin như vắc xin phòng virus hợp bào hô hấp (RSV) có thể được chỉ định cho trẻ sinh cực non hoặc có bệnh lý nền.

4.5. Phòng khám chuyên biệt cho trẻ sinh non

– Một số bệnh viện Nhi đã triển khai phòng khám chuyên biệt dành cho trẻ sinh non, giúp theo dõi toàn diện và can thiệp sớm

4.6. Hỗ trợ tâm lý và giáo dục cho cha mẹ

– Tham gia các buổi tư vấn, nhóm hỗ trợ cha mẹ trẻ sinh non

– Ghi chép quá trình chăm sóc, tăng trưởng của trẻ

– Tự tin thực hiện kỹ thuật Kangaroo và nhận biết các dấu hiệu bất thường

5. Các biện pháp can thiệp – Chăm sóc trẻ sinh non 

5.1. Chăm sóc trẻ sinh non tại cơ sở y tế 

Ngay sau khi sinh, trẻ sinh non cần được chăm sóc trong điều kiện an toàn, ấm áp và có theo dõi chuyên môn chặt chẽ. Những phương pháp sau đây đã được chứng minh giúp tăng cơ hội sống và phát triển cho trẻ:

Chăm sóc Kangaroo (da kề da): Giữ bé nằm trên ngực mẹ hoặc thành viên trong gia đình (cha,ông/bà, ..) da tiếp da. Hơi ấm từ cha mẹ/thành viên gia đình giúp ổn định thân nhiệt, nhịp tim và nhịp thở của bé, đồng thời tăng gắn kết và kích thích tiết sữa mẹ. Đây là phương pháp “vàng” được Bộ Y tế khuyến cáo (theo Quyết định 2175/QĐ-BYT ngày 25/7/2025).

Cho bú mẹ sớm và hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu: Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất – dễ tiêu hóa, tăng sức đề kháng, giúp bé phát triển trí não và phòng nhiễm trùng.

Chăm sóc sơ sinh thiết yếu: Giữ ấm, cho bú sớm, phòng ngừa nhiễm khuẩn, vệ sinh rốn đúng cách.

Theo dõi sức khỏe sát sao: Cân nặng, thân nhiệt, nhịp thở của bé được kiểm tra thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.

Điều trị chuyên khoa nếu cần: Trẻ quá non tháng hoặc nhẹ cân phải được theo dõi, điều trị ổn định tại các cơ sở y tế có đủ năng lực chuyên môn trước khi xuất viện.

5.2. Chăm sóc trẻ sinh non tại nhà

Trẻ sinh non được cho ra viện khi ổn định và bà mẹ tự tin chăm sóc trẻ theo các tiêu chuẩn như sau:  

– Tuổi hiệu chỉnh > 34 tuần và cân nặng > 1.500 gam; 

– Không còn biểu hiện bệnh lý; 

– Bú mẹ tốt, tăng cân: ít nhất 15-20 gam/kg mỗi ngày và trong ít nhất 03 ngày liên tiếp;

– Không có cơn ngưng thở trong 07 ngày liên tục trước khi ra viện;

– Thân nhiệt ổn định trong 03 ngày liên tục;

– Mẹ tự thực hiện được chăm sóc trẻ bằng phương pháp Kangaroo tại nhà và nhận biết được các dấu hiệu nguy hiểm để đưa trẻ đi đến cơ sở y tế khám kịp thời.

Tại nhà, cha mẹ là “bác sĩ đầu tiên” của con. Hãy:

– Tiếp tục Kangaroo mỗi ngày: ít nhất 20 giờ/ngày, mỗi lần ngắt quãng không quá 30 phút cho đến khi trẻ được 40 tuần hiệu chỉnh (tuần tuổi cộng với cân nặng lúc sinh, ví dụ trẻ sinh non 30 tuần, 10 tuần sau sinh trẻ đạt 40 tuần hiệu chỉnh)

– Theo dõi cân nặng, thân nhiệt và nhịp thở hàng ngày.

– Giữ môi trường sống sạch sẽ, ấm áp, yên tĩnh.

– Rửa tay thường xuyên trước khi chạm vào bé.

– Cho bú mẹ theo nhu cầu, có thể vắt sữa cho bé bú bằng thìa/cốc nếu bé chưa bú được trực tiếp

6. Vai trò của cộng đồng đối với trẻ sinh non?

Sinh non không chỉ là câu chuyện của ngành y tế hay của riêng một gia đình.
Đó là vấn đề sức khỏe cộng đồng, bởi mỗi đứa trẻ khỏe mạnh hôm nay chính là nguồn nhân lực và tương lai của đất nước mai sau.

Một cộng đồng nhân ái, nơi người dân hiểu, chia sẻ và hỗ trợ cha mẹ trẻ sinh non, chính là vòng tay thứ hai giúp những em bé yếu ớt được lớn lên an toàn.

Vì thế Cộng đồng có thể làm gì?

Cộng đồng hãy hiểu và cảm thông: Đừng nhìn trẻ sinh non với ánh mắt thương hại. Hãy nhìn các con như những “chiến binh tí hon” đầy nghị lực, và động viên cha mẹ bằng những lời nói tích cực, yêu thương.

Cộng đồng hãy Chung tay truyền thông: Tham gia các hoạt động Ngày Thế giới vì Trẻ Sinh Non (17/11), chia sẻ kiến thức về chăm sóc, nuôi dưỡng, phòng ngừa sinh non trên mạng xã hội, trong trường học, khu dân cư.Mỗi bài viết, mỗi câu chuyện được lan tỏa có thể chạm đến hàng ngàn trái tim.

 Cộng đồng hãy hỗ trợ thực tế: Bằng cách hỗ trợ phương tiện hoặc dụng cụ chăm sóc cho bệnh viện, gia đình khó khăn, tặng sữa mẹ hiến tặng vào ngân hàng sữa mẹ để có thể đến được với trẻ sinh non.

Chăm sóc trẻ sinh non là trách nhiệm của tất cả chúng ta!